Όπως είπε κάποτε ο Ρενέ Ντεκάρτ, ο πατέρας της μεταμεσαιωνικής δυτικής φιλοσοφίας, «Cogito ergo sum» - «Σκέφτομαι, άρα είμαι». Τι θα γινόταν όμως αν η σκέψη δεν ήταν πλέον ένα μοναδικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό; Τι θα γινόταν αν οι μηχανές, με την ολοένα αυξανόμενη ευφυΐα και την επεξεργαστική τους ισχύ, μπορούσαν όχι μόνο να μιμηθούν τις διαδικασίες σκέψης μας, αλλά και να τις ξεπεράσουν; Καλώς ήρθατε στον γενναίο νέο κόσμο του Homo Appiens, όπου έχουμε αναθέσει τη σκέψη μας σε μηχανές και σταδιακά γινόμαστε πιο χαζοί.
 |
| Ρενέ Ντεκάρτ (Cogito Ergo Sum) |
Από τις πρώιμες αριθμομηχανές μέχρι τα smartphone που αποθηκεύουν όλες τις επαφές και τα προγράμματά μας, έχουμε παραχωρήσει σταθερά τον έλεγχο των γνωστικών μας ικανοτήτων στις μηχανές. Οι συσκευές μας έχουν γίνει τόσο έξυπνες που μπορούν πλέον να μας νικούν σε παιχνίδια όπως το σκάκι και το Go, να συνθέτουν μουσική και ακόμη και να γράφουν άρθρα ειδήσεων. Αυτό το φαινόμενο ονομάζουμε τεχνητή νοημοσύνη, ή AI για συντομία. Παρά τα πολλά οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης, όπως η αυξημένη παραγωγικότητα και η εξοικονόμηση κόστους, ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι εξαρτόμαστε υπερβολικά από τις μηχανές. Φοβούνται ότι, καθώς βασιζόμαστε όλο και περισσότερο στην τεχνητή νοημοσύνη για να παίρνουμε αποφάσεις για εμάς, χάνουμε την ικανότητά μας να σκεφτόμαστε κριτικά και ανεξάρτητα. Εν ολίγοις, γινόμαστε Homo Appiens - ένα είδος ημι-αισθανόμενων όντων που έχουν ανταλλάξει την αυτονομία τους για ευκολία.
Πώς φτάσαμε όμως εδώ; Όλα ξεκίνησαν με την ταπεινή αριθμομηχανή, που έκανε την απλή αριθμητική αύρα. Στη συνέχεια ήρθαν οι υπολογιστές, οι οποίοι μπορούσαν να επεξεργάζονται δεδομένα πολύ πιο γρήγορα από ό,τι μπορούσαν ποτέ οι άνθρωποι. Με την έλευση του Διαδικτύου, αποκτήσαμε πρόσβαση σε τεράστιο όγκο πληροφοριών στα χέρια μας. Τώρα, με την τεχνητή νοημοσύνη, έχουμε μηχανές που μπορούν να αναλύσουν αυτές τις πληροφορίες και να παρέχουν πληροφορίες που θα χρειάζονταν οι άνθρωποι εβδομάδες, αν όχι μήνες, για να αποκαλυφθούν. Αν και όλα αυτά μπορεί να ακούγονται εντυπωσιακά, εγείρουν επίσης ορισμένα σημαντικά ερωτήματα. Τι συμβαίνει όταν βασιζόμαστε πάρα πολύ στις μηχανές για να κάνουμε τη σκέψη μας για εμάς; Τι γίνεται αν αυτά τα μηχανήματα έχουν προκαταλήψεις ή κάνουν λάθη; Και ίσως το πιο σημαντικό, τι συμβαίνει με τις δικές μας γνωστικές ικανότητες όταν σταματήσουμε να τις χρησιμοποιούμε;
Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η εξάρτησή μας από τις μηχανές μας κάνει πιο χαζούς, όχι πιο έξυπνους. Επισημαίνουν μελέτες που δείχνουν ότι οι άνθρωποι χάνουν την ικανότητά τους να κάνουν απλούς νοητικούς υπολογισμούς ή να θυμούνται σημαντικές λεπτομέρειες, όπως αριθμούς τηλεφώνου ή διευθύνσεις. Ανησυχούν επίσης ότι, καθώς οι μηχανές γίνονται πιο προηγμένες, θα γινόμαστε ολοένα και πιο ανίκανοι να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν ή να λάβουμε αποφάσεις χωρίς τη συμβολή τους. Η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να μας κάνει πιο αποτελεσματικούς, αλλά μας κάνει επίσης λιγότερο έξυπνους. Βασιζόμαστε τόσο πολύ στις μηχανές που χάνουμε την ικανότητά μας να σκεφτόμαστε κριτικά, να αναλύουμε δεδομένα και να λαμβάνουμε τεκμηριωμένες αποφάσεις. Γινόμαστε ένα είδος ανεγκέφαλων drones, που ικανοποιούνται να αφήνουν τις μηχανές να κάνουν όλη τη σκέψη για εμάς.
Λοιπόν, τι μπορούμε να κάνουμε για να αποτρέψουμε την άνοδο του Homo Appiens; Ορισμένοι ειδικοί προτείνουν ότι πρέπει να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ του να βασιζόμαστε σε μηχανές και στη χρήση των δικών μας γνωστικών ικανοτήτων. Άλλοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να διδάξουμε δεξιότητες κριτικής σκέψης στα σχολεία και να ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στη λήψη των αποφάσεών τους. Ωστόσο, άλλοι πιστεύουν ότι πρέπει να επιβραδύνουμε την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και να ακολουθήσουμε μια πιο προσεκτική προσέγγιση στην υιοθέτησή της. Όποια και αν είναι η λύση, ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο: δεν έχουμε την πολυτέλεια να εξαρτόμαστε υπερβολικά από τις μηχανές. Πρέπει να διατηρήσουμε τις δικές μας γνωστικές ικανότητες και να διατηρήσουμε την αυτονομία μας ως σκεπτόμενα όντα. Διαφορετικά, μπορεί να βρεθούμε να γίνουμε περισσότερο μηχανικοί παρά άνθρωποι, με όλους τους περιορισμούς που αυτό συνεπάγεται. Σύμφωνα με τα λόγια ενός σύγχρονου Descartes, «Το AI σκέφτεται, επομένως γινόμαστε πιο χαζοί».